Áp lực xã hội ảnh hưởng đến việc ra quyết định tài chính như thế nào
Các quyết định tài chính hiếm khi được đưa ra trong môi trường chân không. Môi trường xung quanh ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta về việc có nên vay tín dụng, đăng ký vay vi mô, chi tiêu cho những mua sắm nhất định hay không. Áp lực xã hội thường trở thành một lực lượng vô hình, thúc đẩy chúng ta thực hiện những bước đi tài chính thiếu cân nhắc và mắc nợ. Hiểu được những cơ chế này sẽ giúp chúng ta đưa ra những quyết định sáng suốt hơn và tránh được những cạm bẫy tài chính.
Áp lực xã hội trong bối cảnh tài chính là gì
Trong lĩnh vực tài chính, áp lực xã hội thể hiện qua kỳ vọng của những người xung quanh, mong muốn phù hợp với một lối sống nhất định, sợ bỏ lỡ cơ hội hoặc bị coi là "không thành công".
Ở Việt Nam, áp lực xã hội thường đến từ người thân. Người trẻ được kỳ vọng sẽ hỗ trợ tài chính cho cha mẹ, tham gia các lễ kỷ niệm gia đình, thể hiện sự thành công thông qua các thuộc tính vật chất.
Áp lực này càng gia tăng trên mạng xã hội. Instagram, Facebook, TikTok tạo ra ảo tưởng rằng mọi người xung quanh đều đi du lịch, mua đồ công nghệ mới, đi ăn nhà hàng. Điều này dẫn đến FOMO (fear of missing out) — nỗi sợ bỏ lỡ điều gì đó quan trọng.
Làm thế nào áp lực xã hội thúc đẩy việc vay tiền nhỏ
Vay vi mô đã trở thành một công cụ phổ biến để kiếm tiền nhanh chóng. Quảng cáo hứa hẹn sẽ phê duyệt trong vài phút, tối thiểu giấy tờ, không kiểm tra lịch sử tín dụng. Tuy nhiên, đằng sau sự dễ tiếp cận này thường ẩn chứa lãi suất cao.
Các tình huống áp lực xã hội điển hình
Nghĩa vụ gia đình. Trong văn hóa Việt Nam, các ngày lễ gia đình rất quan trọng: Tết, đám cưới, kỷ niệm. Trong những sự kiện này, người ta thường tặng phong bì đỏ đựng tiền, tổ chức tiệc chiêu đãi thịnh soạn. Nếu một người không thể mua được món quà "xứng đáng", họ sẽ vay vi mô để không bị mất mặt.
Áp lực trong tập thể làm việc. Các đồng nghiệp thường xuyên đi ăn trưa tại các quán cà phê đắt tiền, mua đồ hiệu. Để không bị coi là "nghèo" và không cảm thấy bị cô lập, người ta tham gia vào những chi tiêu này, ngay cả khi ngân sách không cho phép. Vay tiền nhỏ dường như là giải pháp nhanh chóng cho vấn đề này.
Mong muốn không bị tụt hậu so với bạn bè. Bạn bè mua điện thoại thông minh mới, đổi xe máy sang mẫu mới hơn, đặt vé du lịch đến các khu nghỉ mát nổi tiếng. Nỗi sợ bị tụt hậu hoặc bị chế giễu thúc đẩy người ta vay tiền.
Ảnh hưởng của mạng xã hội. Các blogger và người có ảnh hưởng thể hiện lối sống xa hoa. Mọi người bắt đầu so sánh cuộc sống của mình với những bức ảnh đã chỉnh sửa trên Instagram và cảm thấy không hài lòng. Vay vi mô cho phép họ thực hiện một giao dịch mua hàng hoặc chuyến du lịch "trên Instagram" để cũng nhận được lượt thích và sự công nhận.
Các yếu tố kích thích tâm lý
Các công ty cho vay vi mô sử dụng áp lực xã hội trong tiếp thị:
"Mọi người đã sử dụng dịch vụ của chúng tôi" — tạo ấn tượng rằng vay tiền là điều bình thường.
"Đừng bỏ lỡ cơ hội" — kích hoạt FOMO, khiến người ta hành động theo cảm tính.
"Giải quyết nhanh chóng các vấn đề của bạn" — hứa hẹn giải quyết ngay lập tức các khó khăn tài chính.
Sự đơn giản trong việc đăng ký qua ứng dụng di động làm giảm rào cản tâm lý, khiến việc vay tiền trở nên dễ dàng như mua cà phê.
Rủi ro tiềm ẩn của các khoản vay vi mô dưới áp lực
Khi đưa ra quyết định tài chính dưới áp lực xã hội, người ta thường bỏ qua các điều kiện và hậu quả thực tế:
Lãi suất cao. Đối với các khoản vay ngắn hạn, lãi suất hiệu quả có thể lên tới 200-300%/năm.
Phí ẩn. Ngoài lãi suất, các công ty còn thu phí dịch vụ, bảo hiểm, trả nợ trước hạn.
Nợ nần chồng chất. Nếu không trả được khoản vay đúng hạn, sẽ bị tính lãi phạt và tiền phạt. Nhiều người vay khoản mới để trả khoản cũ.
Áp lực tâm lý. Áp lực liên tục từ các khoản nợ, các cuộc gọi từ nhân viên thu nợ, nỗi sợ không thể trả nợ đang hủy hoại sức khỏe tinh thần.
Để chống lại áp lực, hãy học cách nhận biết các yếu tố kích hoạt. Hãy tự hỏi mình, liệu bạn có thực sự cần điều đó hay chỉ là mong muốn gây ấn tượng?
Các lựa chọn thay thế cho các khoản vay vi mô
Trước khi vay tiền từ tổ chức tài chính vi mô, hãy xem xét các lựa chọn khác để cải thiện tình hình tài chính:
Tiết kiệm — hãy bắt đầu tiết kiệm những khoản tiền nhỏ. Ngay cả 500.000 đồng mỗi tháng cũng sẽ trở thành 6 triệu đồng sau một năm.
Thỏa thuận với chủ lao động. Một số công ty cho vay trước hoặc cho vay ngắn hạn không tính lãi.
Sự giúp đỡ của người thân. Nếu tình hình thực sự nghiêm trọng, vay tiền từ người thân sẽ tốt hơn vay vi mô.
Xem xét lại chi tiêu. Có thể tạm thời cắt giảm các chi tiêu không cần thiết và tiết kiệm được số tiền cần thiết trong một hoặc hai tháng.
Cần phải trau dồi kiến thức tài chính. Đây là cách bảo vệ tốt nhất khỏi những quyết định thiếu suy nghĩ.
Kết luận
Áp lực xã hội là một lực lượng mạnh mẽ ảnh hưởng đến các quyết định tài chính. Trong bối cảnh của các khoản vay vi mô, nó đặc biệt nguy hiểm: việc dễ dàng tiếp cận tiền kết hợp với mong muốn đáp ứng kỳ vọng của những người xung quanh.
Để chống lại áp lực, trước tiên bạn cần nhận thức được cơ chế của nó, thiết lập ranh giới tài chính cá nhân và phát triển kiến thức tài chính. Điều quan trọng cần nhớ: sự ổn định và độc lập tài chính quan trọng hơn sự chấp thuận tạm thời từ bên ngoài.
